Γιατί να μορφωθώ;

Γιατί να μορφωθώ;

Γιατί να μορφωθώ;

Από τα μαθητικά μου χρόνια και μέχρι σήμερα έχω ακούσει πάρα πολλές φορές μαθητές να αναρωτιούνται τι έχει να τους προσφέρει η γνώση, η καλλιέργεια του πνεύματος και του μυαλού. Αν είστε γονείς, είναι εξαιρετικά πιθανό να έχετε βρεθεί αντιμέτωποι με έναν τέτοιο προβληματισμό απ’ τα παιδιά σας. Οι συνήθεις  διατυπώσεις του ερωτήματος είναι «γιατί να πάω σχολείο;» ή «γιατί να διαβάσω;» ή «γιατί να σπουδάσω;». Και μόνον το γεγονός ότι η διατύπωση δεν είναι «γιατί να μορφωθώ;» δείχνει την ουσία του προβλήματος. Οι συνήθεις απαντήσεις γονέων είναι επίσης μέρος του προβλήματος και της διόγκωσής του.

Επίσης, αποτυγχάνουν σχεδόν πάντα να πείσουν για την αναγκαιότητα του σχολείου και της μόρφωσης. «Για να πάρεις πτυχίο.» -Δεν είναι αρκετό κίνητρο το πτυχίο. Σιγά τη γκλαμουριά, ένα κομμάτι χαρτί είναι. Τυπώνω σε 5 λεπτά ένα απ’ το Internet. «Για να βρεις δουλειά.» -Δεν είναι αρκετό κίνητρο η δουλειά. Βρίσκω και χωρίς να ξέρω μαθηματικά ή ιστορία. Βρίσκω αυτή τη στιγμή στην καφετέρια της γειτονιάς μου και γλιτώνω και το καθημερινό ξύπνημα. «Για να βγάλεις λεφτά.» -Δεν είναι αρκετό κίνητρο τα λεφτά. Βγάζω τραγουδώντας ή παίζοντας ποδόσφαιρο.Και βγάζω και πολύ περισσότερα από όσα ένας δάσκαλος ή ένας γιατρός. «Για να πάρεις δώρο ένα αυτοκίνητο.» -Το  δώρο είναι ένα κίνητρο, εντάξει.

Κίνητρο για να διεκπεραιώνω τα μαθητικά μου καθήκοντα κι απλώς να περνάω τις τάξεις. Είναι επικίνδυνο όμως, γιατί με οδηγεί να περνάω τις τάξεις με σκονάκια, χωρίς να μαθαίνω. «Για να….» οτιδήποτε άσχετο με την πραγματική αξία της γνώσης! Κι όταν η απάντηση είναι άσχετη –άρα μη ικανοποιητική-, η συνέχεια είναι αμείλικτη. Οδηγεί σε απόλυτα λανθασμένους συσχετισμούς, σε ανεπαρκή -ίσως κι επικίνδυνα- κίνητρα, σε υπερβολικές κι ανέφικτες απαιτήσεις∙ εν τέλει σε δυστυχισμένους ανθρώπους. Σε δυστυχισμένους ανθρώπους που δεν κατάλαβαν «από πού τους ήρθε» και κυρίως «γιατί!».

Σε ανθρώπους που παίζουν συνέχεια στο ίδιο σενάριο περιμένοντας διαφορετικό τέλος. Σε ανθρώπους που επειδή δεν έμαθαν ποτέ τον Σίσυφο, ζουν στην ίδια τιμωρία όλη τους τη ζωή. Στο τέλος του 2011, θα πίστευε κανείς πως ένα τέτοιο ερώτημα είναι απολύτως περιττό και πως η αναγκαιότητα της μόρφωσης είναι –επίσης- απολύτως αυτονόητη. Πόσα χρήματα, εξάλλου, δεν δαπανούν οι οικογένειες για την εκπαίδευση των παιδιών τους και πόσες ώρες δεν περνάνε τα ίδια σε πάσης φύσης εκπαιδευτήρια; Κι όμως, σήμερα το ερώτημα είναι πιο επίκαιρο από ποτέ. Σήμερα, που όλα γίνονται πια από συνήθεια, που όλα μοιάζουν ίδια και το ίδιο μάταια, σήμερα που οι συνήθεις απαντήσεις της ευημερίας μας απογοητεύουν και μας αφήνουν ακάλυπτους, είναι καιρός να επαναπροσδιορίσουμε την αξία της μόρφωσης. Η οποία δεν έχει καμία σχέση με το επάγγελμα κάποιου. Μορφωμένοι και αμόρφωτοι υπάρχουν σε όλα τα επαγγέλματα.

Οι παπούδες μας το έθεταν σοφά: Να μάθεις γράμματα για να ξεστραβωθείς!! Εγώ που έμαθα γράμματα, μπορώ να τη γυαλίσω αυτή τη φράση χρησιμοποιώντας περίτεχνες λέξεις, να την κάνω πολύ πιο εκλεπτισμένη ώστε να ταιριάζει στη φίνα εποχή μας, να αναφερθώ ή να παραπέμψω σε ακαδημαϊκούς και στοχαστές ώστε να προσελκύσω την προσοχή σας….

Φτηνά κόλπα είναι όλα αυτά. Η ειλικρινής και ευθεία απάντηση στο γιατί να μορφωθείτε είναι μία: Να μορφωθείτε για να ανοίξουν τα μάτια σας. Η διαφορά ενός μορφωμένου ανθρώπου από έναν που δεν έχει μορφωθεί είναι η διαφορά ενός ανθρώπου με άρτια όραση από κάποιον που δεν βλέπει. Η διαφορά ενός μορφωμένου ανθρώπου από κάποιον που απλώς πήγε σχολείο ή πήρε ένα πτυχίο, είναι η διαφορά ενός ανθρώπου με άρτια όραση από κάποιον που βλέπει κάπως με το ένα του μάτι. Τόσο μεγάλη και καθοριστική είναι η αξία της μόρφωσης και προφανώς δεν τη χρειάζονται μόνον οι μαθητές ή οι νέοι.

Τη χρειάζονται περισσότερο οι γονείς, τη χρειάζονται ακόμα περισσότερο οι δάσκαλοι, τη χρειάζονται στον μέγιστο βαθμό όσοι λαμβάνουν αποφάσεις που επηρεάζουν τις ζωές άλλων, τη χρειαζόμαστε όλοι μας για να αποφασίζουμε για τη ζωή μας. Το δώρο της μόρφωσης είναι η δυνατότητα να αντιλαμβανόμαστε αυτά που συμβαίνουν γύρω μας, να συσχετίζουμε γεγονότα και να συνδυάζουμε πληροφορίες, να «διαβάζουμε» πίσω απ’ τις λέξεις, να προβλέπουμε το μέλλον στηριζόμενοι στη γνώση του παρελθόντος και στην ρεαλιστική θεώρηση του παρόντος, να καταλαβαίνουμε πότε κάποιος μας κοροϊδεύει ή μας λέει ψέματα∙ πάνω από όλα, να μην χρειαζόμαστε κανέναν να μας πει τι να κάνουμε.

Το δώρο της μόρφωσης είναι η κριτική σκέψη. Θα συμφωνήσω πως είναι μακροχρόνιο project η μόρφωση, δύσκολο, επίπονο  και  πολύ μα πολύ απολαυστικό…. Γι’ αυτό ο μοναδικός λόγος που αξίζει να το επιχειρήσετε είναι ο εξής: Να μορφωθείτε για να σκέφτεστε μόνοι σας. Οι μη μορφωμένοι σκέφτονται αυτό που τους έχουν υποδείξει. Οι ανεπαρκώς μορφωμένοι σκέφτονται αυτό που τους έχουν υποδείξει πιστεύοντας ότι το σκέφτηκαν μόνοι τους. Σκλάβοι όλοι τους.

Μόρφωση θα πει Ελευθερία. Αν ψάχνετε ένα κίνητρο για να μορφωθείτε, λοιπόν, θα σας έλεγα να το κάνετε για να ζήσετε ελεύθεροι!

Γιατί να μορφωθώ; Γιατί να μορφωθώ; Γιατί να μορφωθώ; Γιατί να μορφωθώ; Γιατί να μορφωθώ;